Odnaleziono go na 10 stanowiskach w ilości około 420 kwitnących pędów. Jedno stanowisko zlokalizowane jest na terenie rezerwatu a pozostałe na terenie lasów gospodarczych. Warto przy tym podkreślić, że  osiem stanowisk zlokalizowane były na obszarze odtwarzanej i projektowanej do odtworzenia świetlistej dąbrowy. Znamienny jest również fakt, że najwięcej kwitnących pędów odnaleziono  na powierzchni, na której przez dwa lata prowadzony był wypas runa leśnego  konikami polskimi.

Odkrycia groszka różnolistnego dokonano w czerwcu 2015, przy czym warto dodać, że stanowisko zlokalizowane w miejscu wypasu  było już znane od roku 2013. Jednak wtedy  po pobieżnych oględzinach uznano, że jest to stosunkowo pospolity groszek leśny Lathyrus silvestris. Dopiero w roku 2015 po dokładnym wzięciu „podejrzanego" pod lupę okazało się, że może to być jednak groszek różnolistny L. heterophullus.

O prawidłowym oznaczeniu opisywanego groszka zaważyły następujące  elementy:

- ilość listków w liściu (g. różnolistny  ma  ich w górnej części łodygi po 2 – 3 pary, a podobny leśny i szerokolistny zawsze mają we wszystkich częściach łodygi  tylko 1 parę listków  w liściu),

- szerokość przylistków (g. różnolistny ma je tak szerokie albo szersze jak łodyga wraz z oskrzydleniem i są podłużnie jajowate na szczycie zaostrzone, natomiast u leśnego są węższe i równowąskie lub szydlaste., przylistki u groszka szerokolistnego są tak samo szerokie jak u różnolistnego, ale ten pierwszy ma zawszy tylko 1 parę listków w liściu),

- ilość nerwów wychodzących z nasady listka ( g. różnolistny w liściach środkowych i dolnych posiada ich 3-5 a nie raz więcej, natomiast leśny tylko trzy).

                Te kluczowe cechy niezbędne do prawidłowego oznaczenia  po drobiazgowym śledztwie wykonanym przez autora notatki  potwierdzone zostały przez doświadczonych botaników dr Pawła Pawlikowskiego z Uniwersytetu Warszawskiego, dr Zygmunta Dajdoka z Uniwersytetu  Wrocławskiego oraz dr Włodzimierza Pisarka.

W ten oto sposób po trwających ponad dwa miesiace konsultacjach można zakomunikować, że uznany za wymarły w Polsce groszek różnolistny został na terenie Nadleśnictwa Strzałowo wskrzeszony do ponownego życia.

Według danych zawartych w "Atlasie rozmieszczenia roślin naczyniowych Polski" (Adam i Maria Zając 2001) informacje o ostatnich stwierdzeniach groszka różnolistnego dotyczą okazu zielnikowego zdeponowanego w zbiorach Uniwersytetu Wrocławskiego - dane te pochodzą z roku 1958. Wcześniejsze stwierdzenia to również okaz zielnikowy pochodzący z 1947 z okolic Kępy Kielpińskiej w pobliży Nowego Dworu Mazowieckiego.  Pozostałe 20 stwierdzeń tego gatunku dotyczą obserwacji z przed roku  1930. Najwięcej z nich pochodzi z Mazur (8 stwierdzeń) z tego dwa z terenu Nadleśnictwa Strzałowo.

Bardzo interesujący jest fakt, że lokalizacje stanowisk odkrytych w  tym roku na terenie N-ctwa Strzałowo pokrywają się  w przybliżeniu z tymi, które odnalezione zostały przez niemieckich botaników w roku 1928  -  Guten Wald (Dobry Lasek) i 1906 -  Kolloginen (Kołowin). Obecnie wszystkie odnalezione przez autora notatki stanowiska znajdują sie na terenie L-ctwa Kołoin (dawne Forst. Kolloginen) również w okolicy miejscowości Dobry Lasek i Kołowin

Znamienny jest fakt, że opisywany groszek przetrwał w tej samej okolicy przez około 110 lat. W miejscu gdzie obecnie stwierdzono najliczniejsze stanowisko w roku 1906 rósł 10-letni młodnik sosnowy, a na innych stanowiskach 30-40 - letnie  drzewostany sosnowo-dębowe. Warto również podkreślić, że w tym czasie na opisywanym terenie nie utworzono ani rezerwatu, ani obszaru Natura 2000 - mimo to groszek przez 110 lat przeżył a w okolicy stwierdzono ponadto inne bardzo rzadkie gatunki roślin takie jak leniec bezpodkwiatkowy, mieczyk dachówkowaty, pełnik europejski, naparstnica zwyczajna, dziurawiec skąpolistny, dąbrówka kosmata itp.  

Siedliska współczesne, na których zlokalizowano groszek różnolistny to skraje lasów graniczące z łąkami, przerzedzone drzewostany (III, V i XVIII klasa wieku) , luki i  4-6 letnie uprawy leśne. Stanowisko w rezerwacie to skraj 30 -letniej sosnowej drągowiny  na styku z łąką i ubogą murawą kserotermiczną. Wszystkie opisane stanowiska zlokalizowane były na siedlisku lasu mieszanego świeżego. W ujęciu fitosocjologicznym to w większości przypadków zdegradowane grądy lub świetliste dąbrowy i ich skraje z łąkami świeżymi.

Na koniec warto również podkreślić , że wszystkie  stanowiska (włącznie z tym odnalezionym w rezerwacie) stwierdzono na terenie lasów przekształconych przez człowieka oraz siedlisk antropogenicznych. Jest to kolejne potwierdzenie, że gospodarcza działalność człowieka, w tym również gospodarka leśna, może sprzyjać zachowaniu różnorodności gatunkowej. Dobrym przykładem potwierdzającym właśnie ten fakt jest ponad dwukrotny (w ciągu 2 lat) wzrost ilości kwitnących pędów uznanego za wymarłego groszka różnolistnego na obszarze odtwarzanej świetlistej dąbrowy. Na obszarze tym – jak wspomniano na wstępie –  oprócz działań związanych z odtwarzaniem w/w siedliska prowadzona jest normalna gospodarka leśna.

Tekst i zdjęcia:

Andrzej Ryś

Stanowisko ds. ochrony przyrody i ekosystemów leśnych

Nadleśnictwo Strzałowo