Podobna zależność występuje na styku las-teren otwarty. W warunkach polskich tereny otwarte to na ogół różnego typu użytki rolne, które powstały poprzez  karczowania lasów i odwadniania mokradeł. Właśnie na styku tych użytków i lasu tworzą się tzw. strefy ekotonowe. Ich utrzymanie ma bardzo istotne znaczenie
w zachowaniu bogactwa gatunkowego i jest równoznaczne z trwałym utrzymaniem  użytków rolnych - użytki te pozostawione same sobie bardzo szybko przekształcają się w las - tym samym zanikowi ulegają strefy ekotonowe.

            W celu wzbogacenia i utrzymania różnorodności gatunkowej  opisane wyżej strefy można modyfikować poprzez wykonywanie odpowiednich zabiegów. Takie zabiegi wykonano  we wrześniu i październiku na terenie Nadleśnictwa Strzałowo. Przeprowadzono je na skraju łąki i 40-letniego drzewostanu z przewagą sosny w składzie gatunkowym. W 2015 roku stwierdzono na opisanej powierzchni występowanie gatunków charakterystycznych dla muraw kserotermicznych, takich jak: bukwica lekarska, lebiodka pospolita, przytulia północna, goździk kartuzek, posłanek rozesłany, pięciornik wiosenny, babka średnia, drżączka średnia i inne. Rósł tam również  kilkanaście lat temu dziewięćsił bezłodygowy oraz storczyk - listera jajowata. W tym roku odkryto na tym terenie bardzo rzadkiego w skali kraju leńca bezpodkwiatkowego - gatunek ten chroniony jest
w ramach Dyrektywy Siedliskowej prawem unijnym.

Zabiegi wzbogacenia i utrzymania różnorodności gatunkowej  wykonane dotychczas polegały na usunięciu podszytu i podrostu w strefie ekotonowej oraz rozrzedzenia styku "las-łąka". Zabiegi te umożliwią wnikanie gatunków łąkowych w głąb lasu. Służą one poprawie warunków świetlnych gatunkom wymienionym w poprzednim akapicie oraz stworzą warunki dla rozwoju innych roślin, które powinny się tam pokazać. W kolejnych latach w pasie 20 m od styku łąka-las drzewostan będzie stopniowo rozrzedzany w celu dalszej poprawy warunków świetlnych gatunkom występującym na murawach kserotermicznych. Dodatkowo przewiduje się w niektórych miejscach wygrabianie ściółki leśnej.

W celu zmniejszenia eutrofizacji gleby i stworzenia lepszych warunków dla rozwoju gatunków występujących na murawach kserotermicznych, we fragmentach najbardziej zagrożonych  ekspansją turzyc od października rozpoczęto wypas runa łąkowo-leśnego owcami wrzosówkami.
W trakcie wypasu wrzosówki przebywają w specjalnych dostosowanych dla owiec "pastuchach" elektrycznych.  Zaobserwowano ciekawy sposób żerowania wrzosówek - owce najpierw zjadały części nadziemne turzyc, następnie wyrywały ich kępki wraz z kłączami i w całości zjadały. W ten sposób gleba została przygotowana między innymi do lepszego kiełkowania nasion i wzrostu roślin. Wypas będzie kontynuowany do połowy listopada. W trakcie wypasu jedna z wrzosówek urodziła dwie małe czarne jak smoła wrzosóweczki.

            Strzałowscy leśnicy z niecierpliwością czekają na wiosnę 2016 i efekty wykonanych zabiegów. W celu oceny uzyskanych efektów wybrane gatunki roślin zostały policzone przed wykonaniem zabiegów. Warto przy tym podkreślić, że zabiegi tego typu i w takich specyficznych ekosystemach ekotonowych w Lasach Państwowych do tej pory nie były realizowane.

Tekst: Andrzej Ryś

Zdjęcia: Andrzej Ryś i Feliks Kaczanowski