Wydawca treści
Grzyby
Kogo mogę się poradzić w sprawie zebranych w lesie grzybów, czy grzyby w lesie można zbierać bez ograniczeń, czy znalezione grzyby należy wykręcać, czy wycinać - odpowiedzi na te i inne pytania.
Kogo mogę się poradzić w sprawie zebranych w lesie grzybów?
Podstawową zasadą jest zbieranie tylko i wyłącznie owocników grzybów, które dobrze znamy. Nie należy zbierać osobników zbyt młodych, bo to utrudnia określenie gatunku oraz zbyt starych, które z kolei mogą być toksyczne. Jeżeli nie jesteśmy pewni, czy znaleziony grzyb jest przydatny do spożycia, to lepiej pozostawić go w lesie.
Aby nauczyć się prawidłowego zbierania grzybów i rozpoznawania gatunków warto uczestniczyć w organizowanych przez nadleśnictwa grzybobraniach. Informacje o nich znajdziecie na stronie www.lasy.gov.pl oraz stronach jednostek. Warto szukać porady w punktach skupu i u grzyboznawców - nadleśnictwa nie zajmują się ocenianiem grzybów. Bezpłatnych porad na temat zebranych w lesie grzybów udzielają wszystkie terenowe stacje sanitarno-epidemiologiczne, które znajdują się w każdym powiatowym mieście. Prowadzą one także rejestry grzyboznawców, którzy udzielają porad.
W przypadku wystąpienia po spożyciu grzybów nudności, bólów brzucha, biegunki, czy podwyższonej temperatury należy wywołać wymioty i jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Wezwany w porę może uratować życie. Nie należy lekceważyć takich objawów. Trzeba też pamiętać, że przy zatruciach muchomorem sromotnikowym występuje faza pozornej poprawy, później stan chorego gwałtownie się pogarsza.
Czy grzyby w lesie można zbierać bez ograniczeń?
Grzyby w polskich lasach można zbierać bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów i w zasadzie bez ograniczeń, ale są pewne wyjątki. Nie wolno ich zbierać w niektórych częściach lasu, gdzie jest stały zakaz wstępu: na uprawach do 4m wysokości, w drzewostanach nasiennych i powierzchniach doświadczalnych, w ostojach zwierzyny. Nie wolno ich także zbierać na obszarach chronionych: w rezerwatach i parkach narodowych. Rygorystycznie należy przestrzegać zakazu wstępu na tereny wojskowe.
Należy oszczędzać duże, stare owocniki grzybów, gdyż nie są atrakcyjne kulinarnie, a mają duże znaczenie dla rozwoju grzybów. Jeśli wiemy, że jakiś grzyb jest rzadki i ginący to także oszczędźmy go, nawet jeśli jest jadalny. Niezależnie od miejsca występowania część gatunków grzybów podlega całkowitej ochronie gatunkowej – poznaj dokładnie listę tych grzybów zanim wybierzesz się do lasu.
Czy znalezione grzyby należy wykręcać, czy wycinać?
To pytanie jest zadawane od niepamiętnych czasów. Powstało zapewne tuż po słynnym dylemacie dotyczącym jaja i kury. Skoro jest tyle gatunków rozmaitych grzybów to spokojnie możemy stosować oba sposoby. Każdy jest dobry, ale stosowany z rozsądkiem. Większe owocniki grzybów lepiej jest wyciąć, ze względów praktycznych, bo zaoszczędzamy sobie pracy przy czyszczeniu grzybów. Naturalnie nie w połowie trzonu, jak to nieraz widać przy zbiorze podgrzybków w celach zarobkowych. Możemy delikatnie podważyć także owocnik grzyba koniuszkiem noża. Wycinamy jak najniżej, odgarniając dokładnie ściółkę i uważając, aby nie uszkodzić grzybni. Potem starannie przykrywamy to miejsce, aby grzybnia nie wysychała. Resztka trzonu grzyba szybko zgnije lub zjedzą ją ślimaki.
Grzyby blaszkowe, takie jak kurka, zielonka czy rydz lepiej jest wykręcać. Należy je wyjąć z podłoża tak, aby nie uszkodzić trzonu i także dokładnie zakryć grzybnię ściółką. Tak wyjęty owocnik łatwiej rozpoznać co do gatunku, a jest to bardzo istotne, aby wyeliminować pomylenie zielonki, gołąbka czy pieczarki z muchomorem zielonkawym. Rozpoznaje się go m.in. po pochwie u podstawy trzonu, stąd nie można takich grzybów wycinać. Pamiętajmy, że jeden średni owocnik to dawka śmiertelna dla człowieka.
Jak zbierać i przechowywać grzyby zanim trafią do kuchni?
Pierwsza zasadą jest zbieranie tylko znanych nam grzybów. Unikniemy wtedy zatrucia na pozór apetycznie wyglądającymi, ale groźnymi dla naszego zdrowia owocnikami. Zbieramy tylko owocniki zdrowe, nieuszkodzone i młode, ale nie zbyt młode, bo wtedy trudno rozpoznać gatunek grzyba. Pozostawiamy w nienaruszonym stanie grzyby niejadalne, nieznane nam oraz osobniki stare, które pozostawiamy jako „nasienniki". Najczęściej i tak są robaczywe. Czy wiecie dlaczego grzyby są robaczywe? Te „robaki", które dziurawią nasze grzyby, szczególnie z letnich zbiorów, to larwy (czerwie) muchówek. Właśnie w grzybach przechodzą część swojego rozwoju.
Warto także pamiętać, że owocniki grzybów to żyjące organizmy, które nawet po zerwaniu nadal rozwijają się i oddychają wydzielając dwutlenek węgla i wodę. Dlatego bardzo ważne jest prawidłowe przechowywanie owoców grzybobrania. Najlepsze są szerokie, wiklinowe koszyki, a nie plastikowe wiadra, torby czy woreczki. Nawet najpiękniejsze owocniki szlachetnych gatunków grzybów mogą być przyczyną zatrucia, gdy przechowywane będą w foliowej torebce i ulegną zaparzeniu. Często wybieramy się na grzybobranie daleko od domu. W trakcie szybko postępujących procesów gnilnych wywołanych złym przechowywaniem grzybów wydzielają się toksyny, szkodliwe dla naszego zdrowia. Dlatego nawet powszechnie znane kurki czy podgrzybki mogą nam zaszkodzić, gdy je źle przechowamy.
Najnowsze aktualności
Polecane artykuły
Bardzo rzadkie gatunki grzybów
Bardzo rzadkie gatunki grzybów
W nadleśnictwie Strzałowo odkryto bardzo rzadkie gatunki grzybów
W październiku i listopadzie 2013 roku grupa 4 mykologów pod kierownictwem Pana Mirosława Wantoch-Rekowskiego z Gdańska wykonała na terenie Nadleśnictwa Strzałowo inwentaryzację rzadkich, zagrożonych i chronionych grzybów . Inwentaryzacje wykonano na terenie lasów referencyjnych i rezerwatów przyrody. Przedmiotem inwentaryzacji były grzyby wielkoowocnikowe występujące na martwym drewnie. W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji stwierdzono co najmniej 361 gatunków, z czego 57 ujętych jest na Czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych, w tym 7 posiadających status wymierających (E), 18 – zagrożonych wymarciem (V). Oprócz w/w 361 odnaleziono dodatkowo kilkanaście gatunków wymagających specjalistycznych badań i potwierdzenia prawidłowego oznaczenia przez najlepszych krajowych specjalistów. Wśród nich mogą znaleźć się gatunki stwierdzone po raz pierwszy w Polsce.
Mając na uwadze krótki czas prowadzenia badań terenowych należy stwierdzić, że uzyskane wyniki jednoznacznie wskazują na wyjątkowe w skali kraju bogactwo gatunkowe grzybów występujących na terenie Nadleśnictwa Strzałowo. Potwierdzeniem tego faktu jest zamieszczony poniżej wykaz najrzadszych w skali kraju gatunków znalezionych na w/w terenie.
- Ząbczak kruchy (Dentipellis fragilis) – jedno stanowisko na martwym buku z jednym owocnikiem o wielkości 0,5 metra (wg GREJ* czwarte stwierdzenie w Polsce).
- Drobnoporek miękki (Leptoporus mollis) – jedno stanowisko na martwym świerku (wg GREJ drugie stwierdzenie w Polsce).
- Ciemnoblaszek błękitnoblaszkowy (Melanophyllum eyrei) – jedno stanowisko w runie na skraju zalanego łęgu olszowego (wg danych literaturowych za lata 2000-2013 - trzecie stwierdzenie w Polsce, wg GREJ pierwsze stwierdzenie w Polsce).
- Lipnik lepki (Holwaya mucida) – jedno stanowisko z kilkudziesięcioma owocnikami na martwych gałęziach lipy (wg GREJ 6 stwierdzenie w Polsce).
- Kustrzebianka klonowa (Pezicula acericola) – jedno stanowisko na martwym pniu oraz konarach klonu zwyczajnego (wg danych literaturowych za lata 2000-2013 - czwarte stwierdzenie w Polsce, wg GREJ pierwsze stwierdzenie w Polsce).
- Jamkówka bawełniana (Antrodia gossypina) – jedno stanowisko na martwej sośnie (wg danych literaturowych za lata 2000-2013 - piąte stwierdzenie w Polsce, w GREJ nie zarejstrowana) .
- Miękusz szafranowy (Hapalopilus croceus) – 2 stanowiska: na starym pniaku i martwym dębie (drugie i trzecie stwierdzenie w Polsce – odkryte przez autora tej notatki, oznaczone przez M. Wantoch-Rekowski ).
- Kisielnica dwubarwna (Exidita cartilaginea) – jedno stanowisko na martwej gałęzi dębowej (wg GREJ drugie stwierdzenie w Polsce, wg danych literaturowych za lata 2000-2013 piąte stwierdzenie w Polsce).
- Błyskoporek dębowy (Inonotus dryophilus) – dwa pojedyncze owocniki na pniach sąsiadujących ze sobą starych dębów (wg GREJ drugie stwierdzenie w Polsce, wg danych literaturowych za lata 2000-2013 - czwarte stwierdzenie w Polsce ).
*krajowy rejestr rzadkich, zagrożonych i chronionych grzybów wielkoowocnikowych.
Warto przy tym podkreślić, że wg raportu przedstawionego przez wykonawcę średnia liczba stwierdzonych gatunków, liczba gatunków z Czerwonej listy oraz suma rang (cenność przyrodnicza gatunku), na obszarze lasów referencyjnych były wyższe niż w rezerwatach.
W świetle powyższego warto eksperymentalnie przeprowadzić kompleksową ocenę różnorodności gatunkowej wszystkich grup organizmów oraz zbiorowisk roślinnych występujących na terenach rezerwatów i po za nimi. Wyniki tych badań pozwoliłyby odpowiedzieć na pytanie czy lasy gospodarcze z prawidłowo wyznaczoną siecią lasów referencyjnych zapewniają zachowanie różnorodności gatunkowej i siedliskowej na właściwym poziomie. Ponadto wyniki te mogły by ewentualnie posłużyć do weryfikacji celu ochrony oraz granic w istniejących rezerwatach.
Zamieszczone powyżej wyniki zdecydowanie potwierdzają zasadność wyznaczania lasów referencyjnych, które stosunkowo szybko stają się ostojami różnorodności gatunkowej, w tym bardzo rzadkich i cennych przyrodniczo gatunków. Szczególnie istotną rolę odgrywają lasy referencyjne powstałe z ostoi ksylobiontów. Na terenie Nadleśnictwa Strzałowo lasy tego typu funkcjonują już od roku 2008. Od momentu ich utworzenia stwierdzono w nich między innymi kilkunaście bardzo rzadkich gatunków owadów (np. Corticeus suturalis z rodz. czarnuchowatych – trzecie stwierdzenie w Polsce., Corticaria lateritia z rodz. wymiecinkowatych – również trzecie stwierdzenie w Polsce – oba gatunki nie posiadają polskiej nazwy), ptaków (dzięcioł trójpalczasty i białogrzbiety) i między innymi wyżej wymienionych bardzo rzadkich grzybów.
Należy przy tym podkreślić, że istnienie wszystkich w/w gatunków nierozerwalnie wiąże się z obecnością martwego drewna w lesie. Ponadto zaprezentowane wyżej fakty potwierdzają, że aktywna ochrona i odtwarzanie siedlisk przynosi zdecydowanie więcej efektów niż sama jako taka ochrona gatunkowa.
Tekst: Andrzej Ryś – Nadleśnictwo Strzałowo
Fot: Mirosław Wantoch-Rekowski i Grzegorz Neubauer