W październiku i listopadzie 2013 roku grupa 4 mykologów pod kierownictwem Pana Mirosława Wantoch-Rekowskiego z Gdańska wykonała na terenie Nadleśnictwa Strzałowo inwentaryzację rzadkich, zagrożonych  i chronionych grzybów . Inwentaryzacje wykonano na terenie lasów referencyjnych i rezerwatów przyrody. Przedmiotem inwentaryzacji były grzyby wielkoowocnikowe występujące  na martwym drewnie. W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji stwierdzono co najmniej 361 gatunków, z czego 57 ujętych jest na Czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych, w tym 7 posiadających status wymierających (E), 18 – zagrożonych wymarciem (V).   Oprócz w/w 361 odnaleziono dodatkowo kilkanaście gatunków  wymagających  specjalistycznych badań i potwierdzenia prawidłowego oznaczenia przez najlepszych krajowych specjalistów. Wśród nich mogą znaleźć się gatunki stwierdzone po raz pierwszy w Polsce.

Mając na uwadze krótki czas prowadzenia badań terenowych należy stwierdzić, że uzyskane wyniki jednoznacznie wskazują na wyjątkowe w skali kraju bogactwo gatunkowe grzybów występujących na terenie  Nadleśnictwa Strzałowo. Potwierdzeniem tego faktu jest zamieszczony poniżej wykaz najrzadszych w skali kraju gatunków  znalezionych na w/w terenie.

1. Ząbczak kruchy (Dentipellis fragilis) – jedno stanowisko na martwym buku  z jednym owocnikiem o wielkości 0,5 metra (wg GREJ* czwarte stwierdzenie w Polsce).
2. Drobnoporek miękki (Leptoporus mollis) –  jedno stanowisko na martwym świerku (wg GREJ drugie stwierdzenie w Polsce).
3. Ciemnoblaszek błękitnoblaszkowy (Melanophyllum eyrei) – jedno stanowisko w runie na skraju zalanego łęgu olszowego (wg danych literaturowych za lata 2000-2013 - trzecie stwierdzenie w Polsce, wg GREJ pierwsze stwierdzenie w Polsce).
4. Lipnik lepki (Holwaya mucida) –  jedno stanowisko z kilkudziesięcioma owocnikami na martwych gałęziach lipy (wg GREJ 6 stwierdzenie w Polsce).
5. Kustrzebianka klonowa (Pezicula acericola) –  jedno stanowisko na martwym pniu oraz konarach klonu zwyczajnego (wg danych literaturowych za lata 2000-2013 - czwarte  stwierdzenie w Polsce, wg GREJ pierwsze stwierdzenie w Polsce).
6. Jamkówka bawełniana (Antrodia gossypina) –  jedno stanowisko na martwej sośnie (wg danych literaturowych za lata 2000-2013 - piąte  stwierdzenie w Polsce, w GREJ nie zarejstrowana) .
7. Miękusz szafranowy (Hapalopilus croceus) – 2 stanowiska: na starym pniaku i martwym dębie (drugie i trzecie stwierdzenie w Polsce – odkryte przez autora tej notatki, oznaczone przez M. Wantoch-Rekowski ).
8. Kisielnica dwubarwna (Exidita cartilaginea) – jedno stanowisko na martwej gałęzi dębowej (wg GREJ drugie stwierdzenie w Polsce, wg danych literaturowych za lata 2000-2013 piąte stwierdzenie w Polsce).
9. Błyskoporek dębowy (Inonotus dryophilus) – dwa pojedyncze owocniki na pniach sąsiadujących ze sobą  starych dębów (wg GREJ drugie stwierdzenie w Polsce, wg danych literaturowych za lata 2000-2013 - czwarte stwierdzenie w Polsce  ).

*krajowy rejestr rzadkich, zagrożonych i chronionych grzybów wielkoowocnikowych.

Warto przy tym podkreślić, że wg raportu przedstawionego przez wykonawcę średnia liczba stwierdzonych gatunków, liczba gatunków z Czerwonej listy oraz suma rang (cenność przyrodnicza gatunku), na obszarze lasów referencyjnych były wyższe niż w rezerwatach.

W świetle powyższego warto eksperymentalnie przeprowadzić kompleksową ocenę różnorodności gatunkowej wszystkich grup organizmów oraz zbiorowisk roślinnych występujących na terenach rezerwatów i po za nimi. Wyniki tych badań pozwoliłyby odpowiedzieć na pytanie czy lasy gospodarcze z prawidłowo wyznaczoną siecią lasów referencyjnych zapewniają zachowanie różnorodności gatunkowej i siedliskowej na właściwym poziomie. Ponadto wyniki te mogły by ewentualnie posłużyć do weryfikacji celu ochrony oraz granic w istniejących rezerwatach.

                Zamieszczone powyżej wyniki zdecydowanie potwierdzają zasadność wyznaczania lasów referencyjnych, które stosunkowo  szybko stają się ostojami różnorodności gatunkowej, w tym bardzo rzadkich i cennych przyrodniczo gatunków. Szczególnie istotną rolę odgrywają lasy referencyjne powstałe z ostoi ksylobiontów. Na terenie Nadleśnictwa Strzałowo lasy tego typu funkcjonują już od roku 2008. Od momentu ich utworzenia stwierdzono w nich między innymi kilkunaście bardzo rzadkich gatunków owadów  (np.  Corticeus suturalis z rodz. czarnuchowatych – trzecie stwierdzenie w Polsce., Corticaria lateritia z rodz. wymiecinkowatych – również trzecie stwierdzenie w Polsce – oba gatunki nie posiadają polskiej nazwy), ptaków (dzięcioł trójpalczasty i białogrzbiety) i  między innymi  wyżej wymienionych bardzo rzadkich  grzybów.

Należy przy tym podkreślić, że istnienie wszystkich w/w gatunków nierozerwalnie wiąże się z obecnością martwego drewna w lesie. Ponadto zaprezentowane wyżej fakty potwierdzają, że aktywna ochrona i odtwarzanie  siedlisk przynosi zdecydowanie  więcej efektów niż  sama jako taka ochrona  gatunkowa.

Tekst: Andrzej Ryś – Nadleśnictwo Strzałowo

Fot: Mirosław Wantoch-Rekowski  i Grzegorz Neubauer